పూరీ రథయాత్ర అనేది ఒక మహత్తరమైన పండుగ మాత్రమే కాకుండా, శతాబ్దాల చరిత్రను కలిగి ఉన్న ఆధ్యాత్మిక ప్రయాణం. ఇది కేవలం ఉత్సవం కాదు – భగవంతుని భక్తులతో కలిసే సంకేతం. ఈ యాత్ర వెనుక ఎన్నో పౌరాణిక కథలు, చారిత్రక విశేషాలు దాగి ఉన్నాయి.
జగన్నాథుడి ఉనికి, ఆరాధన పద్ధతులు వేదకాలం నుంచే ప్రసిద్ధి. పూరీ క్షేత్రం గురించి స్కందపురాణం, బ్రహ్మపురాణం, పద్మపురాణం తదితర గ్రంథాలలో ప్రస్తావించబడింది. జగన్నాథ స్వామి ప్రధానంగా విష్ణువు యొక్క రూపంగా పూజించబడుతాడు. కానీ పూరీ జగన్నాథుని స్వరూపం ఇతర దైవాలకన్నా భిన్నంగా ఉంటుంది – అర్థశరీర రూపం, కళ్ళు పెద్దగా ఉండే చెక్క విగ్రహం. దీనికి పురాణిక నేపథ్యం ఉంది.
గుండిచా ఆలయ కథ
రథయాత్రలో శ్రీ జగన్నాథుడు తన సోదరుడు బాలభద్రుడు, సోదరి సుభద్రతో కలిసి “గుండిచా ఆలయం”కి వెళ్తారు. కొన్ని నమ్మకాల ప్రకారం, ఈ ఆలయాన్ని జగన్నాథుని తల్లి గుండిచాదేవి నివాసంగా భావిస్తారు. గుండిచా ఆలయానికి వెళ్లడం అనేది తల్లి ఇంటికి రావడమేనని భావించబడుతుంది.
ఈ ప్రయాణాన్ని భక్తి మార్గంలో స్వామివారి వినయాన్ని సూచించే ఘట్టంగా పరిగణిస్తారు. తన నివాసం అయిన శ్రీమందిరాన్ని వదిలి భక్తుల దగ్గరికి రావడం జగన్నాథుని కృపాస్వరూపంగా భావించాలి. గుండిచా ఆలయం అశుద్ధమై ఉందని, స్వామివారు రావడానికి ముందు శుద్ధి చేయాల్సిందేనని నమ్మకం. అందుకే “గుండిచా మార్జనం” అనే శుభకార్యం రథయాత్రకు ముందు జరిపిస్తారు.
రథయాత్ర మొదలైన చరిత్రక విశేషాలు
చరిత్ర ప్రకారం, పూరీ రథయాత్ర 12వ శతాబ్దంగా మొదలైందని భావిస్తారు. గంగా వంశపు రాజులు మరియు అనంతరం గజపతుల పాలన కాలంలో ఈ ఉత్సవం అత్యంత వైభవంగా నిర్వహించబడింది. రాజులు స్వయంగా స్వామివారి రథాన్ని లాగడంలో పాల్గొనేవారు.
రథాల నిర్మాణం, వాటి పరిమాణం, రంగులు మరియు అలంకరణలు అన్నీ చెక్క కళాకారుల చేతుల్లో రూపుదిద్దుకుంటాయి. ఈ పద్ధతులు శతాబ్దాలుగా కొనసాగుతున్నాయి.
పౌరాణిక విశ్వాసాలు
పురాణికంగా చెప్పాలంటే, కొన్ని కథల ప్రకారం జగన్నాథుడి రథయాత్ర శ్రీకృష్ణుడి ద్వారకా నుంచి గోకులానికి తిరిగి వెళ్ళడం అనే భావన ఆధారంగా కూడా ఉంది. ఇతర కథల ప్రకారం, జగన్నాథుడు సోదరులతో కలిసి వనవాస సమయంలో పండితుల పిలుపుపై గుండిచా ఆలయానికి వెళతారు. ఈ ప్రయాణమే రథయాత్రగా అభివృద్ధి చెందింది.
అంతేకాదు, ఈ సమయంలో స్వతసరాల విగ్రహాలు ఆలయంలో ఉండవు. ఆయా మూర్తులు రథాలలో నుంచే భక్తులకు దర్శనమిస్తాయి. ఇది భక్తులకు అరుదైన దర్శనంగా పిలవబడుతుంది. అంతర్జాతీయంగా కూడా ఈ ఉత్సవానికి గౌరవం లభించింది. పూరీ మాత్రమే కాకుండా, ప్రపంచవ్యాప్తంగర హిందూ సంఘాలు ఈ ఉత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్నాయి.
2025లో రథయాత్ర జూన్ 30, 2025 న జరుగుతుంది.
